
Villa Alsberg / Moco Museum
Ooit gebouwd in opdracht voor de bankier Alsberg. Nadat de familie is vertrokken hebben er verschillende mensen gewoond, en het zelfs een een hotel werd. Tijdens de oorlog werd dit hotel in 1943 bezet en was het een vormingshuis van de Nederlandse Volksdienst.
De Nederlandse Volksdienst was een hulpdienst tijdens de oorlog die opereerde op basis van de ideeen van de nazi's. Dat betekende dat ze alleen arische gezinnen hielpen, en dat er geen hulp gegeven werd aan mensen met een beperking of bejaarden. Volgens de ideeen van de nazi's waren die mensen niet 'erfbiologisch' gezond en kregen ze dus geen hulp. In dit gebouw werd het personeel van de Dienst opgeleid. Na de oorlog verviel de villa aan de staat.
De Volksdienst keek vanuit hun ramen uit op de andere SS-instellingen aan de overkant, en rechts naar het Concertgebouw, op de instellingen van de NSB. Zo vol zat het hier op het plein.
- Op Museumplein 11 zat de Wehrmachtkommandantur. Dat was het hoofdkwartier in Nederland van het Duitse leger, de Wehrmacht, en regelde de contacten met Berlijn.
- Daarnaast zat de Ortskommandantur. Hier werd de openbare orde bewaakt, en hield men zich bezig met civiele aangelegenheden van het leger, zoals huisvesting.
- In het pand daarnaast, op nummer 17, zat het Gemeentelijk Bureau inkwartiering. Dat vorderde huizen in voor het inkwartieren van soldaten van de Wehrmacht. De meeste Wehrmachtsoldaten waren ondergebracht in kazernes of scholen, sommigen zaten bij particulieren. Voor officieren moesten dit dan wel huizen van Ariërs zijn: Duitsers mochten niet bij joodse inwoners worden ondergebracht. In dit pand zat ook de Feldgendarmerie, die meedeed aan het uitvoeren van razzia’s.
- Helemaal rechts, waar nu het Amerikaanse consulaat zit, woonde Hans Böhmker. Hij was de vertegenwoordiger van Rijkscommisaris Seijss-Inquart, de baas van de nazi’s in Nederland. Vanaf deze plek werden dus veel beslissingen genomen over de vervolging van Joodse Amsterdammers en de bezetting van de stad.
Na de oorlog kreeg het verschillende functies, zoals een bureau voor de Amsterdamse marechaussee. Ook is deze villa jarenlang een klooster geweest van de priesters van het Heilig Hart. Het bleef een woonhuis voor deze geestelijken tot 2000 en is nu het Moco museum.
Tekst:
Tom Jongbloed
23
February 2025
Beeld:
Lara Verbrugge