Het verhaal van de Montelbaanstoren
De Montelbaanstoren; deze karakteristieke toren in de binnenstad is niet te missen. Als je het ons vraagt is de Montelbaanstoren een van de mooiste torens van Amsterdam. Maar naast de opvallende uiterlijke verschijning, heeft de toren ook een interessant verhaal.
De Montelbaanstoren werd in 1516 aan de Oudeschans 2 gebouwd. De toren werd opgericht als onderdeel van een nieuwe verdedigingslinie tegen de Geldersen, die vier jaar eerder de Lastage (de buurt tussen de Geldersekade en de Oudeschans) hadden aangevallen. Later die eeuw verloor de toren zijn strategische functie, waarna het als wachthuis en magazijn diende.
En de naam? Over de oorsprong van de naam van deze toren gaan verschillende verhalen de ronde. Volgens een van deze verhalen is de naam terug te herleiden naar de Hertog van Alva. De Hertog van Alva wilde een kasteel, genaamd Monte Albano, bij deze toren bouwen. Vanaf dat moment werd de toren “Monte-Albaens-tooren” genoemd, dat in de volksmond Montelbaanstoren werd.
In het begin van de 17e eeuw wordt de toren verhoogd, zodat het oude verdedigingswerk beter te bewonderen is. De toren wordt voorzien van een achthoekige bakstenen opbouw en houten torenspits. En op verzoek van buurtbewoners krijgt de toren een uurwerk en luidklokken.
In 1610, vier jaar na de opbouw, begon de toren zwaar te verzakken. Waarschijnlijk waren het toegenomen gewicht, de windbelasting en de waterstroming hiervan de oorzaak. Door middel van palen, kabels en lieren werd de toren rechtgetrokken. Een nieuwe fundering en een dikke muur rond de voet moesten ervoor zorgen dat hij overeind zou blijven. Maar na deze verbouwing begon de toren zich vreemd te gedragen: de klokken begonnen op willekeurige tijdstippen spontaan te spelen, om vervolgens dagenlang stil te blijven. Dit zorgde ervoor dat de toren de bijnaam ‘Malle Jaap’ kreeg.
In 1852 zou de toren bijna gesloopt worden, omdat het stadsbestuur weigerde geld neer te leggen voor de restauratie. Volgens hen had de toren geen historische of architectonische waarde. Een onverwachte financiële meevaller zorgde ervoor dat de toren op het laatste moment gered werd.
De Montelbaanstoren heeft veel verschillende stedelijke functies gehad. Zo was tussen 1878 en 2006 het Stadswaterkantoor in de toren gevestigd. Tijdens die periode bood de toren in 1906 ook onderdak aan een politiepost. In 2010 vestigde Stichting Secret Garden, die zich inzet voor LHBTQIA+ers met een etnisch-culturele achtergrond, zich in de toren.
En nu? Sinds 2021 dient de toren onder andere als kantoor van Private Boat Tours, die rondvaarten in klassieke salonboten aanbieden. Daarnaast wordt de kantoorruimte boven in de toren gebruikt voor het ontwikkelen van een medianieuwsbrief en podcast.
Leuk feitje: hoewel de toren tegenwoordig op een nieuw kloksysteem draait, is het oude systeem nog in de toren aanwezig.
Wil je de Montelbaanstoren zelf bewonderen? Maak dan eens een ommetje over de Oudeschans. Of bekijk de kunstwerken van Rembrandt en Monet, die de bijzondere toren in hun schilderijen eerden.
Tekst:
Mara Giamboi
22
August 2024
Beeld:
Josephine Jongbloed